Kamica żółciowa

OPIS CHOROBY

Kamica żółciowa to powszechna choroba, występująca głównie w krajach wysoko rozwiniętych, szczególnie u osób po 40. roku życia. Do głównych czynników predysponujących do tworzenia złogów żółciowych zalicza się przede wszystkim płeć żeńską, otyłość, skłonności genetyczne, ciążę, cukrzycę oraz gwałtowny spadek masy ciała.

Około 20% pacjentów dotkniętych kamieniami żółciowymi doświadcza dolegliwości dyspeptycznych (m.in. niestrawność)  oraz nietolerancji tłuszczów. Napady kolki żółciowej, charakteryzujące się przejściowym i nawracającym charakterem, są szczególnie uciążliwe. Ból, głównie umiejscowiony w prawym podżebrzu, często promieniuje ku prawej łopatce, towarzyszą mu także nudności i wymioty. W przypadku ostrego zapalenia pęcherzyka żółciowego objawy nasilają się.

Obecność symptomów kamicy często staje się wskazaniem do usunięcia pęcherzyka żółciowego. Nieleczone przypadki mogą prowadzić do zapalenia pęcherzyka żółciowego, wymagającego natychmiastowej interwencji. Powikłania kamicy obejmują mechaniczną żółtaczkę, zapalenie trzustki oraz zapalenie otrzewnej spowodowane perforacją pęcherzyka. Przy długoletniej kamicy najczęściej dochodzi do powstania raka pęcherzyka żółciowego.

CHOROBA ZAPOBIEGANIE

W celu zapobiegania powstawaniu kamicy żółciowej, kluczowe jest wprowadzenie zmian w stylu życia. Skoncentrowanie się na tych kwestiach może przynieść korzyści zdrowotne. Przede wszystkim zalecane jest ograniczenie kaloryczności spożywanych posiłków oraz zwiększenie aktywności fizycznej, co wspomaga utrzymanie prawidłowej masy ciała. Ważne jest dążenie do unikania zarówno nadwagi, jak i drastycznych wahań masy ciała, kierując się umiarkowanym tempem utraty wagi (około 1-2 kg na miesiąc).

Dieta odgrywa kluczową rolę w profilaktyce kamicy żółciowej. Zaleca się przyjęcie zdrowego podejścia żywieniowego, opartego na ogólnych zasadach. Istotne jest ograniczenie spożycia tłuszczów nasyconych, takich jak tłuste mięso, słonina, smalec, masło, jaja oraz tłuste produkty mleczne. Przydatne jest także zmniejszenie wielkości porcji i spożywanie posiłków o zwiększonej częstotliwości ⸺ warto rozważyć około 5-6 niewielkich posiłków w ciągu dnia. Warto zastępować potrawy smażone pieczonymi, gotowanymi lub duszonymi, a także wybierać produkty mleczne o niższej zawartości tłuszczu, chleb pszenny lub pełnoziarnisty, kasze oraz makarony. Ważne jest również unikanie spożywania alkoholu, co przyniesie dodatkowe korzyści dla zdrowia.

RODZAJE I TYPY CHOROBY

Kamica żółciowa może przybierać różne rodzaje i typy, w zależności od składu chemicznego kamieni oraz ich lokalizacji. Do najczęstszych z nich należą:

 

• Kamienie cholesterolowe: To najczęstszy rodzaj kamieni żółciowych. Tworzą się, gdy w żółci gromadzi się nadmiar cholesterolu i niektórych związków chemicznych. Kamienie cholesterolowe są zazwyczaj żółte lub zielone i mogą różnić się rozmiarem od bardzo małych do większych.
• Kamienie pigmentowe: Kamienie te tworzą się, gdy żółć zawiera zbyt dużo bilirubiny, która jest produktem ubocznym rozkładu czerwonych krwinek. Kamienie pigmentowe mogą być brązowe lub czarne.
• Kamienie mieszane: Niektóre kamienie żółciowe zawierają zarówno cholesterol, jak i związki pigmentowe, tworząc kamienie mieszane.
• Kamienie o dużej zawartości wapnia: W niektórych przypadkach kamienie mogą zawierać znaczną ilość wapnia.
• Kamienie mikroskopowe: To bardzo małe kamienie, które mogą istnieć w pęcherzyku żółciowym lub przewodach żółciowych i mogą być trudne do wykrycia.
• Kamica bezobjawowa: Niektóre osoby mogą mieć kamienie żółciowe, które nie powodują objawów i nie wymagają leczenia. Mogą one zostać przypadkowo wykryte podczas badań obrazowych lub procedur medycznych wykonywanych z innych powodów.

Ze względu na wielkość i położenie, kamica żółciowa może istnieć w pęcherzyku żółciowym (kamica pęcherzykowa), przewodach żółciowych (kamica przewodowa) lub być umiejscowiona w przewodach żółciowych po usunięciu pęcherzyka żółciowego.

CHOROBA - PRZYCZYNY

Kamica żółciowa ma swoje źródła w skomplikowanym procesie zachodzącym w układzie żółciowym. Główne przyczyny powstawania kamicy żółciowej obejmują:

• Nadmierna ilość cholesterolu: W przypadku przewagi cholesterolu w żółci, istnieje ryzyko krystalizacji i tworzenia się kamieni cholesterolowych. Czynniki genetyczne oraz dieta bogata w tłuszcze nasycone mogą wpływać na zwiększone stężenie cholesterolu w żółci.
• Brak ruchu w pęcherzyku żółciowym: Zbyt mała aktywność pęcherzyka żółciowego może sprzyjać zagęszczeniu żółci i tworzeniu się złogów. To często ma miejsce w przypadku długotrwałego głodzenia lub ograniczonej aktywności fizycznej.
• Ciąża: Podczas ciąży, zmiany hormonalne mogą sprzyjać spowolnieniu ruchu żółci w pęcherzyku, co może prowadzić do kamicy.
• Otyłość: Osoby otyłe mają większe ryzyko rozwoju kamicy żółciowej, prawdopodobnie ze względu na zwiększone wydzielanie cholesterolu do żółci.
• Predyspozycje genetyczne: Dziedziczne skłonności do tworzenia kamieni żółciowych mogą być przyczyną ich powstawania.
• Szybka utrata wagi: Gwałtowna utrata wagi, szczególnie poprzez restrykcyjne diety, może zakłócać równowagę składników żółci i przyczyniać się do kamicy.
• Zaburzenia metaboliczne: Pewne stany metaboliczne, takie jak cukrzyca czy hipertriglicerydemia, mogą zwiększać ryzyko powstawania kamieni żółciowych.
• Inne choroby: Niektóre choroby, takie jak marskość wątroby, niedokrwistość hemolityczna czy choroba Leśniowskiego-Crohna, mogą wpływać na procesy tworzenia złogów żółciowych.

CHOROBA - OBJAWY

Objawy kamicy żółciowej mogą być zróżnicowane i obejmować różne dolegliwości. Nie wszyscy pacjenci doświadczają wszystkich objawów, a nasilenie symptomów może być różne. Poniżej znajdują się najczęstsze objawy kamicy żółciowej:

• Ból brzucha: Najbardziej charakterystycznym objawem kamicy żółciowej jest ból brzucha, który zwykle występuje w prawym górnym kwadrancie brzucha, pod żebrami. Ból może promieniować w stronę pleców lub ramienia.
• Ból po posiłkach: Objawy często nasilają się po spożyciu posiłków, szczególnie tłustych lub dużych.
• Uczucie pełności: Pacjenci mogą odczuwać uczucie pełności nawet po niewielkim posiłku.
• Wzdęcia i dyskomfort: Kamica żółciowa może powodować uczucie wzdęcia i ogólnego dyskomfortu w jamie brzusznej.
• Ból promieniujący: Ból może promieniować do pleców, klatki piersiowej lub ramienia.
• Bóle trzustki: Kamienie żółciowe mogą blokować przepływ soku trzustkowego, co może prowadzić do zapalenia trzustki (trzustki).
• Gorączka: W przypadku zakażenia dróg żółciowych lub zapalenia pęcherzyka żółciowego, może wystąpić gorączka.
• Nudności i wymioty: Pacjenci mogą odczuwać nudności oraz wymioty, które mogą być spowodowane zablokowaniem przepływu żółci w przewodach żółciowych.
• Ból nocny: Wiele osób doświadcza zaostrzenia bólu w nocy lub wczesnym rankiem.
• Zaczerwienienie skóry: W niektórych przypadkach kamica żółciowa może prowadzić do żółtaczki, co skutkuje zaczerwienieniem skóry i białków oczu.

Warto pamiętać, że nie wszyscy pacjenci z kamieniami żółciowymi doświadczają objawów. Niektóre kamienie żółciowe mogą być bezobjawowe i być przypadkowo wykryte podczas badań obrazowych lub procedur medycznych przeprowadzanych z innych powodów.

STOPIEŃ ZAAWANSOWANIA CHOROBY

Kamica żółciowa może występować w różnych stopniach zaawansowania, w zależności od liczby, wielkości i lokalizacji kamieni oraz obecności ewentualnych powikłań. Klasyfikacja stopnia zaawansowania kamicy żółciowej może obejmować:

• Kamica bezobjawowa: W niektórych przypadkach kamienie żółciowe mogą istnieć w pęcherzyku żółciowym, ale nie wywołują żadnych objawów. Często są one przypadkowo wykrywane podczas badań obrazowych przeprowadzanych z innych powodów.
• Kamica objawowa: Kamienie żółciowe mogą wywoływać epizody bólu, zwanych kolką żółciową. Ból ten jest zwykle ostry, promieniuje w okolicę pleców i barku, może towarzyszyć nudności i wymioty. Ataki kolki żółciowej są charakterystycznym objawem kamicy żółciowej.
• Ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego: W przypadku, gdy kamień zablokuje odpływ żółci z pęcherzyka, może dojść do ostrego zapalenia pęcherzyka żółciowego. To jest poważne powikłanie, które może objawiać się intensywnym bólem, gorączką, nudnościami i wymiotami. Wymaga pilnej interwencji medycznej.
• Zapalenie dróg żółciowych: Kamienie żółciowe mogą również zablokować przewody żółciowe, prowadząc do stanu zapalnego i infekcji w tych drogach. To powikłanie może prowadzić do żółtaczki mechanicznej.
• Zapalenie trzustki: Jeśli kamień zablokuje przewód trzustkowy, może dojść do zapalenia trzustki, co jest stanem poważnym wymagającym natychmiastowej opieki medycznej.
• Rozwinięte powikłania: W zaawansowanych przypadkach kamicy żółciowej mogą wystąpić powikłania takie jak ropnie pęcherzyka żółciowego, perforacja pęcherzyka żółciowego, zapalenie otrzewnej, a także może zwiększać się ryzyko raka pęcherzyka żółciowego.

CHOROBA LECZENIE

Podstawową formą leczenia kamicy żółciowej jest interwencja chirurgiczna, znana jako cholecystektomia, która prowadzi do trwałego wyleczenia. W większości przypadków preferowaną metodą jest laparoskopowa technika, minimalnie inwazyjna, polegająca na kilku niewielkich nacięciach w jamie brzusznej.

Podczas laparoskopii, pacjent jest poddawany znieczuleniu ogólnemu. W celu oddzielenia narządów, wprowadza się gaz (dwutlenek węgla) przez igłę, tworząc przestrzeń roboczą. Następnie w tę przestrzeń wprowadza się kamerę oraz specjalne narzędzia chirurgiczne za pomocą tokarów (“zaostrzonych rurek”) umieszczonych w otworach. Monitor telewizyjny pozwala chirurgom obserwować proces i przeprowadzać operację.

W trakcie zabiegu usuwa się pęcherzyk żółciowy, który jest zawężony przez kamienne złogi. Po usunięciu, pęcherzyk jest wyciągany przez niewielkie rozszerzone nacięcie w okolicach pępka. Na miejscu nacięcia zakładane są klipsy, zabezpieczające przewody i uniemożliwiające wyciek żółci.

W niektórych przypadkach, po operacji laparoskopowej, może być konieczne pozostawienie drenu w jamie brzusznej w celu odprowadzania nadmiaru płynów i krwi. Pobyt w szpitalu po operacji laparoskopowej zwykle trwa od 1 do 2 dni, w zależności od stanu pacjenta oraz ewentualnych powikłań.

W sytuacjach, gdy istnieje podejrzenie kamieni w przewodach żółciowych, chirurg może zdecydować się na cholangiografię śródoperacyjną. Procedura ta polega na wprowadzeniu kontrastu do przewodu żółciowego wspólnego i ocenie obrazu za pomocą promieni rentgenowskich. Jeśli wykryte zostaną kamienie, mogą być usuwane w trakcie operacji za pomocą specjalnych narzędzi lub pozostawione do usunięcia po operacji poprzez metodę endoskopową (ECPW).

Chociaż większość przypadków kamicy żółciowej jest operowana laparoskopowo, w około 5% sytuacji konieczne może być zastosowanie klasycznej metody, czyli otwartej cholecystektomii. Czynniki takie jak trudności w anatomii lub krwawienie śródoperacyjne mogą skłonić chirurga do podjęcia takiej decyzji. W obu przypadkach, celem jest całkowite usunięcie pęcherzyka żółciowego, eliminując problem kamicy żółciowej. Jedyną różnicą w operacji klasycznej jest dostęp do jamy brzusznej przez kilkucentymetrowe nacięcie pod prawym łukiem żebrowym.

Innym podejściem jest leczenie zachowawcze, jednak ma ono pewne ograniczenia. Polega ono na chemicznym rozpuszczaniu złogów przy użyciu doustnych preparatów, takich jak kwas ursodeoksycholowy i chenodeoksycholowy. Ta metoda niesie ze sobą pewne niedogodności, takie jak częsta powtarzalność nawrotów, znaczne koszty oraz długi okres terapii. Leczenie przy użyciu doustnych preparatów jest możliwe jedynie u około 5% pacjentów z małymi złogami cholesterolowymi o średnicy mniejszej niż 10 mm i objętości nie przekraczającej 50% całkowitej objętości pęcherzyka żółciowego.

CHOROBA A DIETA

Oto kilka zaleceń dotyczących diety dla osób z kamicą żółciową:

• Unikaj spożywania dużych ilości tłustego mięsa, smalcu, słoniny i innych źródeł tłuszczów nasyconych. Wybieraj chude źródła białka, takie jak kurczak, ryby, fasola i produkty mleczne o niskiej zawartości tłuszczu.
• Ogranicz spożycie potraw smażonych, fast foodów, ciężkich sosów i dań przygotowywanych w dużej ilości tłuszczu.
• Wprowadź do diety większą ilość błonnika pokarmowego, który pomaga regulować trawienie i przeciwdziała zaparciom. Wybieraj pełnoziarniste produkty zbożowe, warzywa, owoce i rośliny strączkowe.
• Zamiast spożywać trzy duże posiłki, lepiej jest jeść mniejsze porcje, ale częściej w ciągu dnia. To pomaga uniknąć nadmiernego obciążenia trawienia.
• Posiłki o dużym stężeniu tłuszczu i przypraw mogą nasilać objawy kamicy żółciowej. Staraj się unikać pikantnych potraw oraz potraw smażonych na głębokim tłuszczu.
• Wprowadź do diety zdrowe tłuszcze, takie jak oliwa z oliwek, awokado, orzechy i nasiona. Są one korzystne dla układu trawiennego.
• Pij odpowiednią ilość wody, aby utrzymać odpowiednią ilość płynów w organizmie i wspomagać procesy trawienne.
• Alkohol może mieć negatywny wpływ na układ trawienny i wątrobę. Warto unikać go lub spożywać w umiarkowanych ilościach.
• Niektóre owoce cytrusowe, takie jak cytryny, zawierają kwas cytrynowy, który może pomóc w rozpuszczaniu kamieni żółciowych. Jednak spożywanie ich powinno być umiarkowane.

Do jakiego lekarza należy się zgłosić?

lekarz rodzinny, gastrolog (gastroenterolog), chirurg ogólny